ورود / ثبت نام
آقا محمد خان قاجار ظاهراً بسیار متعصبانه در مسیر اسلام گام برمی‌داشت؛ پیوسته شعارهای توحیدی شیعه را بر سکه‌های طلا و نقره ضرب می‌کرد. روی سکه‌های او شعائر مذهبی «لا اله الا الله»، «محمد رسول‌الله» و «علی ولی‌الله» ضرب شده است. در برخی نمونه‌ها با کلمات «یا محمد» و «یا علی» در بالا یا در پایین سکه‌ها به ائمۀ اطهار و پیامبر توسل می‌جست. هیچ‌گاه به نام خودش سکه ضرب نکرد و فقط در برخی سکه‌ها، با عبارت «الملک الله» به‌صورت استعاری و غیرمستقیم به خودش اشاره کرده است.
در گرایش‌های مذهبی شاعران یا مداحان باتکیه‌بر مذهب وجوه مختلف بزرگان دین و گاهی ارتباطشان با پادشاهان وقت را بیان می‌کردند اما در گرایش‌های غیرمذهبی، شاهد اشعاری هستیم که با مبالغه در مدح پادشاهان سروده شده است. در دورۀ شاه اسماعیل دوم صفوی، نخستین شعر مدحی از عطار نیشابوری با زمینه‌ای مذهبی بر سکۀ این پادشاه ضرب شد. بعدازاین دوران تا پایان قاجاریه، اشعار مدحی روی سکه‌ها دیده می‌شوند. در نگاه به سیر تکامل این مبالغه‌گویی‌ها، درمی‌یابیم در طول تاریخ، سکه‌ها همواره بستر مناسبی برای نمایش قدرت و تمایلات مذهبی پادشاهان، بر خلاف مکنونات قلبی‌شان، بوده است. این سیر تحول که با فرازوفرودهایی داشته در دوره‌های مختلف تاریخی به‌شدت تحت‌تأثیر وضعیت اجتماعی و مذهبی کشور و حاکمان زمان بوده است.
آقا محمد خان قاجار؛ روی سکه: شد آفتاب و ماه زر و سیم در جهان از سکۀ امام بحق صاحب‌الزمان پشت سکه: ضرب دارالمرز رشت 1208
روی سکه: بزر و سیم تا نشان باشد / سکۀ صاحب‌الزمان پشت سکه: ضرب دارالسلطنه، 1209
آقا محمد خان قاجار، 1198، ضرب دارالمؤمنین استرآباد، با سجع پدرش محمدحسن خان قاجار،
روی سکه: بزر سکه از میمنت زد قضا بنام علی بن موسی‌الرضا
سکه‌های آقا محمد خان قاجار دارای سه سجع هستند؛ سجعی که در این سکه است، سجع محمدحسن خان و سجع کریم‌خان که هر سه به تشیع گرایش دارند.
رشت، سجع محمدحسن خان، آقا محمد، خان قاجار، روی سکه: بزر سکه از میمنت زد قضا، بنام علی بن موسی‌الرضا،1201
روی سکه: یا محمد، یزد شد آفتاب و ماه و زر و سیم در جهان از سکۀ امام بحق صاحب‌الزمان
روی سکه: شمایل طاووس با بال‌های گسترده، وسط سینه، نام محمد نوشته شده،
پشت سکه: بالا، الملک الله؛ وسط، ضرب دارالسلطنۀ طهران؛ پایین، 1210
استفاده از نقش طاووس روی سکه‌ها به جنبۀ اعتقادی ارتباط دارد و نمادی از خوش‌یمنی است. در فرهنگ اسلامی، طاووس به‌عنوان مرغی بهشتی مطرح است. بر اساس متون فال‌نامه، منسوب به امام صادق(ع)، و قصص‌الانبیای اسحاق بن ابراهیم نیشابوری، طاووس واسطۀ حضرت آدم و حوا و شیطان بوده است. عطار در منطق‌الطیر، طاووس را مظهر بهشت‌پرستان می‌داند که خیال پیشگاه سیمرغ را در سر نمی‌پروراند، بلکه مشتاق بازگشت به بهشتی است که به گناه همدستی با مار از آنجا رانده شده است. حکیم سنایی نیز پیامبر اسلام را طاووس بوستان قدوسی توصیف می‌کند.
روی سکه: شمایل شیر نشسته و خورشید در حال طلوع پشت آن؛ وسط، خورشید، یا محمد؛ پایین، شیر، یا علی. پشت سکه: داخل یک تمغای مربع، ضرب دارالسلطنة طهران؛ بالای سکه و خارج از تمغا، الملک الله؛ پایین سکه و خارج از تمغا، 1210
از دوران سلجوقی به بعد، در اماکن و آثار مذهبی خورشید نماد پیامبر اسلام و شیر در فرهنگ شیعه نماد امام علی(ع) بوده است. از اواخر سلجوقیان، در هنر اسلامی، مفهوم مذهبی نقش شیر و خورشید به‌عنوان نماد شیعه پدید آمده است.
روی سکه: بالا، یا محمد؛ پایین، یا علی؛ وسط دایره، لا اله الا الله محمد رسول‌الله، علی ولی‌الله. پشت سکه: بالا، الملک الله؛ پایین، سنۀ 1210؛ وسط، ضرب دارالسلطنۀ طهران. این سکه برخلاف سکه‌های معمولی مربع است و در دورۀ رواجش، هزار تومان قیمت داشته.
در بررسی سکه‌های آقا محمد خان قاجار، گرایش مذهبی او با حضور شعائر توحیدی، مدیحه‌سرایی، استفاده از شمایل حیوانی که از منظر آیکونولوژی نشان‌دهندۀ باورها و عقاید مذهبی‌اند و تمغاهای هندسی زیبایی دیده می‌شوند که می‌توانند به کمک دانش سکه‌شناسی کاملاً حرفه‌ای بررسی شوند.
نویسنده: شهره بیروتی (دکتری تاریخ تحلیلی و تطبیقی هنر اسلامی)